Στο βήμα της εκδήλωσης
Στο Μεσολόγγι βρέθηκε, με αφορμή την κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας της δημοτικής παράταξης «Η κοινωνία μπροστά», ο Γενικός Γραμματέας του Υπουργείου Εσωτερικών, Κώστας Πουλάκης. Στο πλαίσιο της εκδήλωσης, ο κ. Πουλάκης μίλησε για τη μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης, την οποία προωθεί το Υπουργείο Εσωτερικών, ενώ παράλληλα είχε την ευκαιρία να συναντήσει εκπροσώπους της επιτροπής για την ύδρευση του Αιτωλικού.
Οι παρευρισκόμενοι
Κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης παραβρέθηκαν: η Βουλευτής Αιτωλ/νίας του ΣΥΡΙΖΑ κα Μαρία Τριανταφύλλου, ο Γ.Γ. της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Πελοποννήσου, Δυτικής Ελλάδας και Ιονίων Νήσων κ. Δ. Παναγιωτόπουλος, ο Δήμαρχος Θέρμου κ. Σπύρος Κωνσταντάρας, ο Αντιδήμαρχος Ι.Π. Μεσολογγίου κ. Σπύρος Καρβέλης, ο Αντιδήμαρχος Ναυπακτίας κ. Κώστας Καρακώστας, οι Δημοτικοί Σύμβουλοι Ι.Π. Μεσολογγίου κκ Σπύρος Βασιλείου και Κώστας Δαουτίδης, ο Πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Θέρμου κ. Κώστας Μαραγιάννης, ο Πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Μεσολογγίου κ. Μάριος Παπαθεοδώρου, ο Πρόεδρος του Φαρμακευτικού Συλλόγου Αιτωλ/νίας κ. Πέτρος Πετρόπουλος, ο Πρόεδρος του Συλλόγου Αλιέων Αιτωλικού κ. Θεόδωρος Μπότας, ο Διευθυντής Δασών κ. Γιώργος Φούντας, ο Διευθυντής ΠΕΔΥ κ. Κώστας Σαρδελής, ο εκπρόσωπος του Συλλόγου των Ρομά κ. Αποστόλης Κρίκος, εκπρόσωποι της επιτροπής για την ύδρευση του Αιτωλικού καθώς και εκπρόσωποι του Εργατικού Κέντρου Μεσολογγίου.
Αναλυτικά η ομιλία του κ. Πουλάκη :
Φίλες και φίλοι,
Πρώτα απ’ όλα, μιας που σήμερα κόβετε την πρωτοχρονιάτικη πίτα σας, επιτρέψτε μου να σας ευχηθώ καλή χρονιά. Μια ευχή όχι εθιμοτυπική, καθώς αποτελεί βαθιά μου πεποίθηση ότι το 2017 θα είναι στ’ αλήθεια μια πολύ καλύτερη χρονιά για τη χώρα μας και τους πολίτες της, όσο πλησιάζουμε στην άκρη του τούνελ. Μια χρονιά που μας φέρνει πιο κοντά στο να κερδίσουμε το βασικό στοίχημα που έχουμε βάλει ατομικά και συλλογικά όσοι βρεθήκαμε σε θέσεις ευθύνης σε αυτή την κυβέρνηση, να βγούμε δηλαδή από την κρίση με την κοινωνία όρθια.
Και βέβαια, για να έρθω στα καθ’ ημάς, είμαι σίγουρος ότι το 2017 θα είναι μια ενδιαφέρουσα χρονιά για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, αφού θα είναι η χρονιά που θα κατατεθεί και θα ψηφιστεί μία σημαντική μεταρρύθμιση. Μία μεταρρύθμιση που – ακόμα και στη σημερινή δύσκολη συγκυρία – φιλοδοξούμε να δώσει ανάσα στους Δήμους και τις Περιφέρειες και να φέρει δυναμικά στο προσκήνιο τις τοπικές κοινωνίες.
Είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος που οι αγαπητοί φίλοι και σύντροφοι που μετέχουν και στηρίζουν τη δημοτική παράταξη «Η κοινωνία μπροστά» με κάλεσαν να είμαι σήμερα μαζί σας και, με την ευκαιρία της πρωτοχρονιάτικης πίτας της παράταξης, να συζητήσουμε τις αλλαγές που προωθούμε. Και είναι διπλή η χαρά μου, διότι τόσο ο επικεφαλής της παράταξης και φίλος, Πάνος Παπαδόπουλος, όσο πολλά από τα στελέχη της παράταξης είναι άνθρωποι με μακρά εμπειρία και προσφορά στα αυτοδιοικητικά πράγματα και με έργο που αποδεικνύει έμπρακτα ότι ακόμη και στο πιο μικρό τοπικό επίπεδο μιας πόλης ή μιας κοινότητας μπορούν να γίνουν σημαντικά πράγματα, αν βρεθούν άνθρωποι και συλλογικότητες με όρεξη, με μεράκι, με πολιτικό όραμα και με σεβασμό στο δημόσιο συμφέρον και στις κοινωνικές ανάγκες.
Με τον επικεφαλής της δημοτικής παράταξης, κ. Π. Παπαδόπουλο
Επειδή όμως το τέλος της χρονιάς και η αρχή της νέας είναι πάντοτε ευκαιρία για απολογισμό και αναστοχασμό, θα ήθελα – πριν σας καταθέσω τις σκέψεις μας για τη μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης – να αναφερθώ εν συντομία σε όσα κάναμε μέχρι σήμερα ως κυβέρνηση για την Τοπική Αυτοδιοίκηση, μιας που σε λίγες μέρες συμπληρώνονται δύο χρόνια διακυβέρνησής μας.
Μέσα σε μία περίοδο δύσκολη, κατά την οποία κληθήκαμε να αντιμετωπίσουμε πολλά επείγοντα προβλήματα, αφού είναι κοινό μυστικό ότι από τις ευρωεκλογές του 2014 η προηγούμενη κυβέρνηση κυριολεκτικά «κατέβασε τα μολύβια», μέσα σε μία περίοδο δημοσιονομικής στενότητας, αλλά και σε μία περίοδο με έντονες πολιτικές εξελίξεις, στις οποίες το ΥΠΕΣ πρωταγωνίστησε, εκ του θεσμικού του ρόλου, με τη διεξαγωγή του δημοψηφίσματος και των εκλογών, έχω τη γνώμη ότι και με τους τρεις Υπουργούς που πέρασαν στο διάστημα αυτό, το Νίκο το Βούτση, τον Παναγιώτη τον Κουρουμπλή και, πλέον, τον Πάνο τον Σκουρλέτη, πήραμε σημαντικές επιμέρους πρωτοβουλίες ως Υπουργείο, που στήριξαν την Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Ενδεικτικά, θα ήθελα να σας αναφέρω κάποιες βασικές μας πρωτοβουλίες :
Πρώτον, σε ό,τι αφορά τις θεσμική συγκρότηση και τη διοικητική λειτουργία της Αυτοδιοίκησης και της Αποκέντρωσης :
- Προχωρήσαμε στη μεταρρύθμιση του θεσμού της Αποκέντρωσης, με αντικατάσταση του κομματικά διορισμένου Γενικού Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης από το θεσμό του Συντονιστή. Η διαδικασία επιλογής των επτά Συντονιστών για τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις της χώρας, μετά και την αντιμετώπιση των καθυστερήσεων στη συγκρότηση του ΑΣΕΠ, προχωρά.
- Σχεδιάσαμε από κοινού με την Αυτοδιοίκηση και εντάξαμε στο νέο ΕΣΠΑ σειρά έργων που θα δημιουργήσουν τις διοικητικές και υλικοτεχνικές προϋποθέσεις για τον εκσυγχρονισμό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
- Αποσαφηνίσαμε τις προϋποθέσεις προσωρινής αργίας των αιρετών που παραπέμπονται αμετάκλητα για κακουργήματα, ώστε η ασάφεια του νόμου να μην αφήνει «παραθυράκι» προνομιακής μεταχείρισης ορισμένων αιρετών που έχουν δικαστικές περιπέτειες, ενισχύοντας την καχυποψία των πολιτών προς το θεσμό της Αυτοδιοίκησης.
Δεύτερον, σε ό,τι αφορά το έμψυχο δυναμικό της Τοπικής Αυτοδιοίκησης :
- Απελευθερώσαμε τις μέχρι τότε πλήρως «παγωμένες» προσλήψεις μόνιμου προσωπικού των κατηγοριών Υ.Ε. και Δ.Ε. στις ανταποδοτικές υπηρεσίες των Ο.Τ.Α.
- Επαναφέραμε στην υπηρεσία υπαλλήλους που με τρόπο οριζόντιο και αντισυνταγματικό είχαν τεθεί σε διαθεσιμότητα, με αποτέλεσμα τη διάλυση εξαιρετικά χρήσιμων υπηρεσιών όπως η Δημοτική Αστυνομία και οι Σχολικοί Φύλακες.
- Δώσαμε στους Ο.Τ.Α. τη δυνατότητα να παραιτούνται από ένδικα μέσα σε αντιδικίες με εργαζομένους τους, αποκαθιστώντας την ισονομία και δίνοντας τη δυνατότητα στους Δήμους και τις Περιφέρειες, εφ’ όσον πράγματι έχουν ανάγκη τις υπηρεσίες των ανθρώπων αυτών και τη δυνατότητα να καταβάλλουν τη μισθοδοσία τους, να δίνουν ένα τέλος στη δικαστική ομηρία τους.
- Εξασφαλίσαμε τη μεταφορά του προσωπικού δημοτικών επιχειρήσεων που κλείνουν στους οικείους Δήμους, ώστε και οι άνθρωποι αυτοί να μην βρεθούν στο δρόμο και οι Δήμοι να μη στερηθούν τις υπηρεσίες έμπειρου προσωπικού τους.
- Αποκαταστήσαμε το ωράριο των βρεφονηπιοκόμων, που είχαν πέρα από κάθε λογική εξομοιωθεί με το διοικητικό προσωπικό, εξασφαλίζοντας υψηλής ποιότητας φροντίδα για τα παιδιά.
- Δώσαμε στους Ο.Τ.Α. τη δυνατότητα να επεκτείνουν, μέχρι και το πλήρες ωράριο, τις συμβάσεις εργασίας των υπαλλήλων με σχέση εργασίας αορίστου χρόνου μειωμένης απασχόλησης, ώστε και οι φορείς να καλύπτουν τις ανάγκες τους, χωρίς προσφυγή σε έκτακτο προσωπικό, και οι εργαζόμενοι να έχουν ένα αξιοπρεπές εισόδημα και όχι «χαρτζιλίκι».
Τρίτον, σε ό,τι αφορά τα οικονομικά της Τοπικής Αυτοδιοίκησης :
- Διασφαλίσαμε την ομαλή χρηματορροή προς τους Ο.Τ.Α., ακόμα και στις πλέον δυσμενείς από δημοσιονομική σκοπιά συνθήκες, με αποτέλεσμα μέχρι και σήμερα να έχει εγκαίρως εκταμιευθεί το σύνολο των πιστώσεων που τους αφορούν.
- Εξασφαλίσαμε σημαντική συμμετοχή των Ο.Τ.Α., με 324 εκατομμύρια, στο πρόγραμμα εξόφλησης ληξιπρόθεσμων υποχρεώσεων που είναι σε εξέλιξη. Ένα πρόγραμμα που θα στηρίξει την εξυγίανση των Δήμων και των Περιφερειών και, ταυτόχρονα, θα τονώσει την τοπική οικονομική κίνηση.
- Σε συνεννόηση και συνεργασία με το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων εκπονήσαμε προγράμματα χρηματοδότησης των Ο.Τ.Α. για αναπτυξιακές/επενδυτικές δραστηριότητες, ενώ ταυτόχρονα προωθήσαμε λύσεις και στο θέμα του δανεισμού και της υπερχρέωσης των Ο.Τ.Α. (δάνεια για ισοσκέλιση π/υ, αναχρηματοδότηση συναφθέντων δανείων, επιτόκια κ.λπ.)
Τέταρτον, σε ό,τι αφορά την κοινωνική αλληλεγγύη :
- Στηρίξαμε τις κοινωνικές δομές των Ο.Τ.Α., διασφαλίζοντας τη συνέχιση της λειτουργίας τους και την στο μέτρο του δυνατού επαρκή στελέχωσή τους, ειδικά κατά το μεταβατικό στάδιο μέχρι την ένταξή τους στο νέο ΕΣΠΑ
- Προχωρήσαμε με την ΕΕΤΑΑ σε ένα νέο μοντέλο διαδικασιών για την είσοδο των παιδιών στους βρεφονηπιακούς σταθμούς και αυξήσαμε για πρώτη φορά, τα τελευταία χρόνια, κατά 13-14 χιλιάδες τα παιδιά που μπαίνουν σε παιδικούς σταθμούς.
- Ρυθμίσαμε τις εκκρεμότητες που αφορούσαν την εκποίηση δημοτικών ακινήτων σε άστεγους δημότες που, λόγω και της συγκυρίας, αντιμετώπιζαν προβλήματα ανταπόκρισης στις υποχρεώσεις τους.
- Διευρύναμε τη δυνατότητα των Ο.Τ.Α. να προχωρούν σε μείωση ή και πλήρη απαλλαγή από τα δημοτικά τέλη και φόρους, για περισσότερες ευάλωτες κοινωνικές κατηγορίες.
Δεν θα συνεχίσω τον απολογισμό, πρώτον για να μη σας κουράσω και δεύτερον και κυριότερο γιατί δεν θέλω σε καμία περίπτωση να θεωρηθεί ότι εφησυχάζουμε. Ξέρουμε, άλλωστε, πολύ καλά ότι υπάρχουν ακόμα πάρα πολλά προβλήματα να αντιμετωπιστούν. Γι’ αυτό και – παράλληλα προς τη μεγάλη μεταρρύθμιση, για την οποία θα αναφερθώ ευθύς αμέσως – τις αμέσως επόμενες μέρες προχωράμε στην κατάθεση στη Βουλή ενός νομοσχεδίου που θα επιλύει επιμέρους σημαντικά ζητήματα των Ο.Τ.Α. και όχι μόνο.
Με αυτές, λοιπόν, τις «αποσκευές», με αυτό τον απολογισμό, επιτρέψτε μου να εισέλθω στο κυρίως θέμα της συζήτησής μας και να σας παρουσιάσω με συντομία τους βασικούς άξονες πάνω στους οποίους κινείται η ριζική και ριζοσπαστική μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης την οποία προωθούμε.
Μετά, λοιπόν, τον «Καλλικράτη», τι;
Πρώτα απ’ όλα, θα πρέπει νομίζω να απαντήσουμε αν υπάρχει ανάγκη να πάμε μετά και πέρα από τον «Καλλικράτη». Είναι πράγματι η μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης μια κοινωνική αναγκαιότητα ή αποτελεί κάποιου είδους «ιδεοληψία» της κυβέρνησης και εμμονή στο πρόγραμμα του ΣΥΡΙΖΑ;
Όπως ξέρετε, η ριζοσπαστική μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης υπήρξε κεντρική προγραμματική δέσμευση της σημερινής κυβέρνησης.
Άλλωστε, οι περισσότεροι και οι περισσότερες θα θυμάστε πως ήδη από το 2010 είχαμε ασκήσει κριτική στον «Καλλικράτη».
Βέβαια, αυτό δεν σημαίνει ότι δεν αναγνωρίσαμε εξαρχής και δεν αναγνωρίζουμε θετικά βήματα, όπως κυρίως η καθιέρωση της περιφερειακής αυτοδιοίκησης που αποτελούσε και πάγια δική μας θέση, αλλά και επιμέρους αλλαγές που κινήθηκαν σε θετική κατεύθυνση.
Ωστόσο, κατά την άποψή μας, ο «Καλλικράτης» έχει τρεις βασικές εγγενείς αδυναμίες :
Η πρώτη έχει να κάνει με τον κεντρικό του στόχο. Ανεξαρτήτως τυχόν καλών προθέσεων και χρήσιμων ιδεών των συντακτών του, ο «Καλλικράτης» οικοδομήθηκε εξαρχής στη λογική του «λιγότερου κράτους», υιοθετώντας πλήρως τη νεοφιλελεύθερη προσέγγιση, ενώ βασικός του στόχος ήταν η συρρίκνωση των δομών των Ο.Τ.Α. και η δραστική περικοπή του κόστους λειτουργίας τους. Άλλωστε, δεν είναι τυχαίο ότι η ψήφιση του «Καλλικράτη» αποτέλεσε το πρώτο μνημονιακό μέτρο που πήρε η χώρα μας, με την έναρξη αυτής της σκοτεινής και δύσκολης περιόδου έξι χρόνων λιτότητας.
Σαφέστατα υπήρξαν και στην Αυτοδιοίκηση – όπως και σε ολόκληρη τη Δημόσια Διοίκηση – περιπτώσεις σπατάλης, κακοδιαχείρισης, ακόμα και διαφθοράς.
Όμως ήταν άλλο πράγμα το να μπει μία τάξη και άλλο το να πάρει κανείς ένα μαχαίρι και να περικόψει οριζόντια τα πάντα : δομές, χρηματοδότηση, προσωπικό.
Με τον επικεφαλής της δημοτικής παράταξης, κ. Π. Παπαδόπουλο
Η δεύτερη αδυναμία έχει να κάνει με το γεγονός ότι διατήρησε το έλλειμμα δημοκρατικής λειτουργίας που χαρακτήριζε και συνέχισε να χαρακτηρίζει την Τοπική Αυτοδιοίκηση.
Με τη διαφορά ότι αυτό το έλλειμμα συνδυάστηκε, στην περίπτωση του «Καλλικράτη» και με την εκτεταμένη συγχώνευση Δήμων και Κοινοτήτων και, αντίστοιχα, Νομαρχιακών Αυτοδιοικήσεων.
Με αποτέλεσμα, οι πολίτες να απομακρύνονται διαρκώς – γεωγραφικά, αλλά κυρίως πολιτικά – ακόμα και από την Τοπική Αυτοδιοίκηση, τον κατεξοχήν λαϊκό θεσμό.
Έτσι, ακόμα και θεσμοί δημοκρατικής – υποτίθεται – συμμετοχής που έφτιαξε ο «Καλλικράτης» παρέμειναν σε μεγάλο βαθμό ένα «αδειανό πουκάμισο», αφού δεν κατάφεραν να προσελκύσουν το ενδιαφέρον των πολιτών και παρέμειναν γραφειοκρατικοί και, σε πολλές περιπτώσεις, διακοσμητικοί, αν όχι ανύπαρκτοι.
Και, βέβαια, την ίδια στιγμή διατήρησε ένα ακραία συγκεντρωτικό εκλογικό σύστημα και σύστημα διοίκησης των Δήμων και των Περιφερειών, σαφώς πλειοψηφικότερο ακόμα και από αυτό που ίσχυε στις εθνικές εκλογές, με αποτέλεσμα να «πνίγονται» οι μικρότερες φωνές, να αποκλείονται από την πολιτική έκφραση τα πολύμορφα τοπικά κινήματα και, βέβαια, να διαιωνίζεται η κουλτούρα της ενός ανδρός αρχής, αντί του δημοκρατικού διαλόγου.
Η τρίτη αδυναμία έχει να κάνει με το γεγονός ότι ο «Καλλικράτης» έφτιαξε ένα «κουστούμι» – συγκεκριμένες αρμοδιότητες, όργανα και τρόπο λειτουργίας – το οποίο επιχείρησε να «φορέσει» σε όλους ανεξαρτήτως τους Ο.Τ.Α., κυρίως στο επίπεδο της πρωτοβάθμιας Αυτοδιοίκησης.
Με άλλα λόγια, ο «Καλλικράτης» διαμόρφωσε ένα οριζόντιο πλαίσιο λειτουργίας το οποίο είναι το ίδιο για τη Γαύδο και για την Αθήνα, το ίδιο για το Μεσολόγγι και για τα ορεινά Τζουμέρκα, το οποίο είναι σαφές ότι δεν μπορεί να λειτουργήσει το ίδιο ικανοποιητικά σε Δήμους με διαφορετικές ανάγκες και διαφορετικές δυνατότητες.
Παράλληλα, η εμπειρία εφαρμογής του «Καλλικράτη» ανέδειξε και μία σειρά επιμέρους δυσλειτουργίες και ελλείψεις, ενώ η ίδια η Τοπική Αυτοδιοίκηση διεκδικεί – και σε αυτό είμαστε απολύτως αρωγοί – έναν πιο ουσιαστικό, αναβαθμισμένο ρόλο σε μία σειρά σημαντικά ζητήματα, όπως η κοινωνική αλληλεγγύη και η τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη.
Η κριτική μας, λοιπόν, στον «Καλλικράτη», όπως σας την περιέγραψα, υπήρξε ειλικρινής και τεκμηριωμένη.
Και αν στην αρχή η ανάγκη υπέρβασης του «Καλλικράτη» ήταν μια θέση αντιδημοφιλής, σήμερα είναι όλο και περισσότεροι – και θα έλεγα πλειοψηφία – εκείνοι που, ανεξαρτήτως μάλιστα πολιτικής τοποθέτησης, αναγνωρίζουν η ανάγκη μίας ουσιαστικής μεταρρύθμισης της Τοπικής Αυτοδιοίκησης.
Άλλωστε, η ίδια η οικονομική και πολιτική κρίση που ζήσαμε και, δυστυχώς, ζούμε, έφερε στο προσκήνιο τις πραγματικές κοινωνικές ανάγκες και αιτήματα που πρέπει να πάρουμε υπόψη μας, τόσο η κυβέρνηση, όσο και οι υπόλοιπες πολιτικές δυνάμεις και, κυρίως, η ίδια η Αυτοδιοίκηση.
Μιλάω για το αίτημα για περισσότερη και πραγματική δημοκρατία, για διαφάνεια και δημόσια λογοδοσία σε όλα τα επίπεδα διοίκησης.
Μιλάω για την ανάγκη αντιμετώπισης χρόνιων παθογενειών και δημιουργίας μίας σύγχρονης, αποτελεσματικής και φιλικής προς τον πολίτη διοίκησης.
Μιλάω για την επανεκκίνηση της οικονομίας, με ταυτόχρονη προστασία της κοινωνικής συνοχής και στήριξη των πιο αδύναμων.
Και βέβαια, μαζί με τα προβλήματα, η κρίση έφερε στο προσκήνιο κοινωνικές δυνάμεις υγιείς και ζωντανές που κινητοποιούνται, οργανώνονται συλλογικά και αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες σε μια σειρά ζητήματα, με πρώτη την αλληλεγγύη και τις νέες μορφές παραγωγής και διάθεσης προϊόντων.
Έτσι λοιπόν, θα έλεγα ότι η ίδια η κοινωνική πραγματικότητα μας δείχνει το δρόμο που πρέπει να κινηθούμε.
Όχι βέβαια για να ξηλώσουμε ό,τι έγινε, όχι για να γκρεμίσουμε. Αλλά για να αξιολογήσουμε όσα έγιναν, να διορθώσουμε τα κακώς κείμενα και να πάμε την υπόθεση της Αυτοδιοίκησης στη χώρα μας κάποια βήματα μπροστά.
Η κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας
Αν, λοιπόν, έτσι έχουν τα πράγματα, αν η ριζοσπαστική μεταρρύθμιση της Τοπικής Αυτοδιοίκησης είναι σήμερα επίκαιρη και αναγκαία, επιτρέψτε μου να σας παρουσιάσω τους βασικούς άξονες στους οποίους κινούμαστε.
Κατ’ αρχάς, επειδή και η διαδικασία έχει πολιτική βαρύτητα, θα πρέπει να υπενθυμίσω ότι ως κυβέρνηση, ως Υπουργείο Εσωτερικών, κάναμε την πολιτική επιλογή να ανοίξουμε τη συζήτηση για την Τοπική Αυτοδιοίκηση δημοκρατικά και τίμια, φωνάζοντας στο ίδιο τραπέζι, στην ίδια Επιτροπή, τους εκπροσώπους της Αυτοδιοίκησης, τους εργαζόμενους στους Ο.Τ.Α., ειδικούς επιστήμονες και διοικητικά στελέχη.
Ανοίξαμε τα χαρτιά μας, καταθέσαμε τις απόψεις μας, κυρίως στα θέματα που για μας αποτελούν προτεραιότητα ή είναι θέματα αρχής και καλέσαμε τους φορείς της Αυτοδιοίκησης, αλλά και κάθε ενδιαφερόμενο, κάθε ειδικό, κάθε συλλογικότητα ή ανήσυχο πολίτη να μας καταθέσουν τις δικές τους προτάσεις.
Πρόκειται για μια διαδικασία πρωτόγνωρη, όπως αναγνωρίζουν ακόμα και οι μη φιλικά προσκείμενοι στην κυβέρνηση φορείς και πρόσωπα της Αυτοδιοίκησης, μιας που στο παρελθόν οι αποφάσεις λαμβάνονταν με μικροκομματικά κριτήρια πίσω από κλειστές πόρτες, ενώ οι επιτροπές που συγκροτούνταν είχαν συνήθως διακοσμητικό μόνο χαρακτήρα και ρόλο.
Ως προς την ουσία της μεταρρύθμισης, οι προτάσεις μας έχουν τρεις πολιτικές αιχμές :
Αιχμή πρώτη είναι αναμφίβολα η διεύρυνση και η εμβάθυνση της δημοκρατικής και συμμετοχικής λειτουργίας των Ο.Τ.Α.
Σε μία περίοδο που οι πολίτες δυσπιστούν όλο και περισσότερο – και όχι άδικα – προς τους θεσμούς, αποτελεί πρόκληση πρωτίστως για την ίδια την Αυτοδιοίκηση να φέρει ξανά την πολιτική, τη συμμετοχή και τον δημοκρατικό διάλογο στο προσκήνιο.
Στο πλαίσιο αυτό, θεωρούμε ότι η εκλογή των Δημοτικών και Περιφερειακών Συμβουλίων με το σύστημα της απλής αναλογικής είναι υπερώριμο βήμα και θα αποτελέσει το θεσμικό πλαίσιο για τη διαμόρφωση κουλτούρας συνεργασιών και συναινέσεων.
Η δημοκρατική αυτή αλλαγή είναι αναπόσπαστο μέρος της όλης μεταρρύθμισης. Και θα πρέπει να θυμίσω ότι η καθιέρωση της απλής αναλογικής προχώρησε ήδη σε επίπεδο κεντρικού πολιτικού συστήματος με πρωτοβουλία της σημερινής κυβέρνησης.
Πέραν όμως του εκλογικού συστήματος, η διεύρυνση της δημοκρατίας στους Ο.Τ.Α., σχετίζεται και με την αναμόρφωση των θεσμών ενδοδημοτικής αποκέντρωσης.
Ξέρετε όλες και όλοι ότι οι τοπικές κοινότητες, που φτιάχτηκαν ως αντιστάθμισμα στην ενοποίηση των Δήμων για να υπάρχει κάποιος θεσμός κοντά στους πολίτες, δεν λειτούργησαν όσο ουσιαστικά θα μπορούσαν.
Θέλουμε λοιπόν να φτιάξουμε καινούριους θεσμούς, που θα έχουν ουσιαστικό ρόλο και λόγο και στους οποίους θα μπορεί ο πολίτης να συμμετέχει, να έχει άμεσα το λόγο και να επιλύσει μικρά τοπικά θέματα της γειτονιάς ή του χωριού του, χωρίς να χρειάζεται να φτάσει μέχρι το Δήμαρχο και το Δημοτικό Συμβούλιο.
Έχω μάλιστα τη γνώμη ότι πολλά από τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν σήμερα οι πολίτες των Δήμων που συνενώθηκαν και που τους οδηγούν να διεκδικούν την εκ νέου διάσπασή τους θα λυθούν με τον τρόπο αυτό.
Τέλος, η εισαγωγή πολύμορφων θεσμών άμεσης δημοκρατικής συμμετοχή, από τις «λαϊκές συνελεύσεις», μέχρι τα τοπικά δημοψηφίσματα, αλλά κυρίως η εισαγωγή θεσμών διαβούλευσης, κοινωνικής λογοδοσίας και ελέγχου των αυτοδιοικητικών αρχών, που θα φέρει πιο κοντά τους πολίτες στα δημοτικά ζητήματα και, σε τελική ανάλυση, θα ενισχύει την ίδια την ουσία της Αυτοδιοίκησης.
Αιχμή δεύτερη, η αναβάθμιση της επιχειρησιακής ικανότητας, της αποτελεσματικότητας και της διαφάνειας στη λειτουργία των Δήμων και των Περιφερειών ως διοικητικών δομών.
Η αλήθεια είναι ότι οι Δήμοι και οι Περιφέρειες έχουν ήδη βελτιώσει σημαντικά την ποιότητα της λειτουργίας τους.
Και ως Υπουργείο αξιοποιούμε συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα στο πλαίσιο του ΕΣΠΑ, προκειμένου να αναβαθμίσουμε κι άλλο τις υποδομές της Αυτοδιοίκησης.
Ωστόσο, υπάρχουν ακόμη πολλά να γίνουν.
Συνηθίζω να λέω ότι η κακή ποιότητα των διοικητικών υπηρεσιών, το πρόβλημα της γραφειοκρατίας πλήττουν περισσότερο τους απλούς ανθρώπους, τους πιο αδύναμους, όλους εκείνους που δεν έχουν τη δυνατότητα ή τα χρήματα να στραφούν σε ιδιωτικές υπηρεσίες.
Είναι λοιπόν ανάγκη να τελειώνουμε με τη γραφειοκρατία, με τις καθυστερήσεις, με την κακοδιοίκηση.
Είναι θέμα πρώτης πολιτικής προτεραιότητας, αν θέλουμε να είμαστε στο πλευρό αυτών των «απλών» ανθρώπων, να βελτιώσουμε την καθημερινότητά τους.
Το πρώτο πράγμα που κάνουμε στην κατεύθυνση αυτή, είναι να ξαναδούμε τις αρμοδιότητες.
Ξέρετε και από τη δική σας καθημερινότητα ότι η σύγχυση και η αλληλοεπικάλυψη των αρμοδιοτήτων των διαφορετικών επιπέδων (Δήμος, Περιφέρεια, Αποκεντρωμένη Διοίκηση, κεντρικό Κράτος) έχει ως αποτέλεσμα ο πολίτης να παραπέμπεται από τον Άννα στον Καϊάφα και τελικά το πρόβλημα να μη λύνεται ποτέ.
Θέλουμε πρώτα απ’ όλα να είναι ξεκάθαρος ο ρόλος και οι ευθύνες του κάθε θεσμού.
Και, έπειτα, θέλουμε να θεσπίσουμε κριτήρια και μηχανισμούς, ώστε :
- Πρώτον, να ενισχυθεί ο ρόλος και οι αρμοδιότητες των Δήμων και των Περιφερειών και το Κράτος να κρατήσει κατά κύριο λόγο για τον εαυτό του το γενικό επιτελικό σχεδιασμό.
- Δεύτερον, να υπάρχει συνεργασία και συνένωση δυνάμεων μεταξύ των διαφορετικών διοικητικών βαθμίδων σε όλα τα θέματα.
- Τρίτον, όλες οι αρμοδιότητες και όλες οι υπηρεσίες να παρέχονται όσο γίνεται πιο κοντά στον πολίτη, για να έχει πρόσβαση σε αυτές και για να μπορεί να τις ελέγχει η κοινωνία.
- Τέταρτον, όσο είναι δυνατό, για κάθε τομέα να υπάρχει ένας αρμόδιος φορέας, ώστε η εξυπηρέτηση του πολίτη να εξαρτάται από ένα κάθε φορά κέντρο κατά περίπτωση.
Παράλληλα, όπως ξέρετε, καθιερώνουμε ένα αντικειμενικό σύστημα εποπτείας των Ο.Τ.Α.
Μέχρι σήμερα, οι Δήμοι και οι Περιφέρειες ελέγχονται από το Γενικό Γραμματέα της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, με αποτέλεσμα να υπάρχουν διαρκώς υπόνοιες και καταγγελίες για μεροληψία.
Μετά την εκδήλωση, σε γεύμα με μέλη και φίλους της δημοτικής παράταξης
Στον αντίποδα, προχωράμε στη δημιουργία μίας διακριτής υπηρεσίας που θα διασφαλίζει την αντικειμενική, αλλά και ομοιόμορφη αντιμετώπιση των Ο.Τ.Α. και των αιρετών.
Μέσα από ένα θεσμικό πλαίσιο που αφ’ ενός δεν θα θέτει διαρκώς εμπόδια και προσκόμματα στην ελεύθερη δράση των Ο.Τ.Α., που δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι είναι θεσμοί με άμεση δημοκρατική νομιμοποίηση, αφ’ ετέρου όμως θα διασφαλίζει αποτελεσματικά τα δικαιώματα των πολιτών και τη νομιμότητα.
Τέλος – σημείο εξαιρετικά σημαντικό – ανοίξαμε τη συζήτηση για την αντιμετώπιση των φαινομένων κακοδιοίκησης, διαπλοκής και διαφθοράς στους Ο.Τ.Α.
Είναι γεγονός ότι στους Δήμους και τις Περιφέρειες έχει γίνει μεγάλη πρόοδος ως προς τη χρηστή και διαφανή λειτουργία τους και αυτό αποτυπώνεται και στη συνείδηση των πολιτών.
Στόχος μας, να αναβαθμίσουμε ακόμα περισσότερο την εμπιστοσύνη των πολιτών στο θεσμό.
Έναν θεσμό που οφείλουμε να πούμε ότι επιδεικνύει θαυμαστή αντοχή στη συνείδηση των πολιτών, σε μία περίοδο γενικευμένης απαξίωσης και όχι τυχαία.
Τέλος, τρίτη αιχμή της μεταρρύθμισής μας, η μετατροπή των Δήμων και των Περιφερειών σε πρωταγωνιστές, αντίστοιχα, της κοινωνικής αλληλεγγύης και της δίκαιης ανάπτυξης.
Στόχος μας είναι να δώσουμε στους Δήμους και στις Περιφέρειες τα εργαλεία εκείνα ώστε να παίξουν καθοριστικό ρόλο στην ικανοποίηση των δύο βασικότερων σήμερα προτεραιοτήτων της ελληνικής κοινωνίας.
Αφ’ ενός, να στηρίξουν τους πιο αδύναμους συμπολίτες μας, μέσα από το δίκτυο των κοινωνικών δομών των Ο.Τ.Α., που θέλουμε να αποκτήσουν πιο ευρείες αρμοδιότητες.
Και αφ’ ετέρου, μέσα από καινοτόμα εργαλεία, να μπορέσουν οι Ο.Τ.Α. να πρωτοστατήσουν στην τοπική και περιφερειακή ανάπτυξη, να σχεδιάσουν δημοκρατικά για την περιοχή τους, να διαχειριστούν το μεγαλύτερο μέρος των κοινοτικών και εθνικών επενδυτικών πόρων και, κυρίως, να παίξουν ενεργό ρόλο και στη χάραξη και υλοποίηση της εθνικής αναπτυξιακής στρατηγικής.
Όπως ξέρετε, προχωρά η χάραξη της νέας εθνικής αναπτυξιακής στρατηγικής.
Κεντρικός στόχος μας η δίκαιη ανάπτυξη.
Μία ανάπτυξη, δηλαδή, που δε θα μένει μόνο στα νούμερα.
Μία ανάπτυξη που – εκτός από τους δείκτες και τα ισοζύγια – θα περιλαμβάνει δίκαιη κατανομή και των βαρών και των ωφελειών.
Με άλλα λόγια, να μοιραστούμε όλοι και τις θυσίες, αλλά και τα αποτελέσματα της ανάπτυξης.
Όλες οι κοινωνικές ομάδες, αλλά και όλες οι περιοχές της χώρας, ώστε να μην υπάρχουν περιοχές που θα αναπτύσσονται και θα ευημερούν και άλλες που θα είναι η «πίσω αυλή» της χώρας.
Η επιτυχία μας στο στόχο αυτό προϋποθέτει ότι η Αυτοδιοίκηση θα παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο στην αναπτυξιακή διαδικασία. Και αυτό, με τη σειρά του, απαιτεί :
- Πρώτον, την καθιέρωση θεσμικών διαδικασιών συνεργασίας μεταξύ Δήμων, Περιφερειών, κεντρικού Κράτους, αλλά και οικονομικών και κοινωνικών φορέων.
- Δεύτερον, τη θεσμοθέτηση νέων, καινοτόμων χρηματοδοτικών εργαλείων, πέραν τη σταθεροποίησης και σταδιακής αποκατάστασης της κρατικής χρηματοδότησης των Ο.Τ.Α. Άλλωστε, έχουμε δεσμευτεί, και εμμένουμε σε αυτό, ότι όσο βελτιώνονται – και βελτιώνονται αισθητά – τα δημόσια οικονομικά, θα αποκαθίσταται σταδιακά και η χρηματοδότηση των Ο.Τ.Α. Παράλληλα όμως, είναι σημαντικό να δημιουργηθούν και άλλα εργαλεία, όπως λόγου χάρη η αναπτυξιακή και κοινωνική αξιοποίηση της περιουσίας των Ο.Τ.Α. ή η δημιουργία ενός ειδικού αναπτυξιακού προγράμματος από διάφορους εθνικούς και ευρωπαϊκούς πόρους για τη χρηματοδότηση των Ο.Τ.Α.
- Τρίτον, την ενεργοποίηση των Ο.Τ.Α. στην κατεύθυνση της στήριξης και της προαγωγής της κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, όχι μόνο υποστηρίζοντας τους φορείς της, όχι μόνο εντάσσοντάς την ως σημαντικό τμήμα της αναπτυξιακής στρατηγικής κάθε περιοχής, αλλά και διαμορφώνοντας μαζί τους συνέργειες προς όφελος των τοπικών κοινωνιών.
Φίλες και φίλοι,
Θα ήθελα στο σημείο αυτό να σταματήσω την ανάλυσή μου.
Είμαι σίγουρος ότι πολλοί και πολλές από εσάς θα έχετε ήδη απορίες και – το κυριότερο – θα έχετε ενδιαφέρουσες προτάσεις και ιδέες να καταθέσετε, είτε από την εμπειρία σας ως αυτοδιοικητικοί, είτε από την καθημερινότητά σας ως πολίτες.
Άλλωστε, ο λόγος όμως που επιδιώκουμε και εγώ προσωπικά και ο Υπουργός, όπως και όλα τα στελέχη της κυβέρνησης, να βγαίνουμε από τους τέσσερις τοίχους των Υπουργείων είναι για να έχουμε ακριβώς την ευκαιρία να ακούσουμε από εσάς, από πρώτο χέρι, τη γνώμη σας.
Θέλω μόνο, κλείνοντας, να επαναβεβαιώσω αυτό που σας είπα στην αρχή. Είμαι αισιόδοξος ότι και με τη δική σας βοήθεια, με τις δικές σας προτάσεις, ακόμα και με τη δική σας εποικοδομητική κριτική, το 2017 θα είναι μία πολύ καλή χρονιά και για την Τοπική Αυτοδιοίκηση και για την ελληνική κοινωνία συνολικά. Και να είστε βέβαιοι πως – σε ό,τι περνάει από το χέρι μας – θα εξαντλήσουμε όλες μας τις δυνατότητες στην κατεύθυνση αυτή.
Σας ευχαριστώ και καλή χρονιά.
Κώστας Πουλάκης 