Πρωτοχρονιά του 2014, οι γιορτινές μέρες για ένα μεγάλο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας ήταν οδυνηρές. Χωρίς δουλειά, χωρίς πετρέλαιο, άδειο το γιορτινό τραπέζι. Η πραγματική ανεργία έχει εκτιναχθεί στο 34%, η εφορία βάζει χέρι ακόμη και στις μικροκαταθέσεις, και ο κόσμος τρέμει στην ιδέα ότι σύντομα μπορεί να χάσει και το σπίτι του. Η ανθρωπιστική κρίση βαθαίνει συνεχώς.
Ο πολιτικός χρόνος που διανύσαμε το τελευταίο εξάμηνο, πέρασε μέσα από τις διαθεσιμότητες – απολύσεις των υπαλλήλων στην παιδεία και στους ΟΤΑ, τις κινητοποιήσεις των εργαζομένων για την προστασία της εργασίας τους, το κλείσιμο νοσοκομείων και του ΕΟΠΥΥ. Η μνημονιακή κυβέρνηση έστω και με απώλειες, πέρασε νέα αντιλαϊκά μέτρα από τη βουλή, μέτρα που καθορίζουν τη ζωή και τη γνώμη της ελληνικής κοινωνίας. Δε θα ξεχάσουμε ποτέ τη νυχτερινή έφοδο των ΜΑΤ στο ραδιομέγαρο της ΕΡΤ που απέδειξε για άλλη μια φορά ότι μνημόνιο και δημοκρατία είναι έννοιες αντίθετες. Δε θα ξεχάσουμε ποτέ τη δολοφονία του Παύλου Φύσσα από χρυσαυγίτη. Στη συνέχεια ακολούθησαν διώξεις και προφυλακίσεις της ηγετικής ομάδας της ΧΡΥΣΗΣ ΑΥΓΗΣ, ανακρίσεις και έρευνες που επιβεβαίωσαν την εγκληματική της δράση. Η θεωρία των δύο άκρων που προωθούσε ο Σαμαράς και το στενό του επιτελείο, κατέρρευσε.
Σε αυτόν τον πυκνό πολιτικό χρόνο, μελετήσαμε το πλήθος των δημοσκοπήσεων που είτε δημοσιεύτηκαν, είτε έμειναν κλεισμένες στα γραφεία των εταιρειών και των κομματικών επιτελείων, για να ανιχνεύσουμε τις μικρές ή μεγάλες μεταβολές της κοινής γνώμης και να ερμηνεύσουμε τις πολιτικές απόψεις που καθημερινά το εκλογικό σώμα διαμορφώνει.
Η αξιοπιστία των ερευνών.
Έχουμε αναφερθεί σε προηγούμενη ανάλυση και έχουμε πει ότι είναι επιστημονικά δύσκολο, να έχουμε απόλυτα καθαρή εικόνα και κυρίως οριστική πρόβλεψη του νέου πολιτικού σκηνικού που διαμορφώνεται. Σε ένα ρευστό πολιτικό περιβάλλον, με μεγάλες ανατροπές, οι πολίτες δυσπιστούν, αρνούνται να πάρουν μέρος στις έρευνες, εκφράζοντας έτσι και το θυμό τους απέναντι στο σύστημα. Θεωρώ όμως ότι η σε βάθος ανάλυση των στοιχείων, με την παράλληλη περιοδολόγηση των πολιτικών γεγονότων, είναι ο ασφαλής δρόμος για μια ουσιαστική προσέγγιση των αλλαγών που συντελούνται καθημερινά στην ελληνική κοινωνία.
Τον τελευταίο μήνα, όλες οι δημοσκοπικές εταιρείες, ανεξάρτητα από τη μέθοδο που χρησιμοποιούν, το πως διαμορφώνουν το ερωτηματολόγιό τους και σε ποιό μέσο αυτές προβάλλονται, συμφωνούν στους βασικούς διαχρονικούς δείκτες που καταγράφουν. Ο ΣΥΡΙΖΑ στα ποσοτικά αλλά και στα ποιοτικά χαρακτηριστικά προηγείται της ΝΔ. Οι αλήθειες δύσκολα πια μπορούν να κρυφτούν, ξεπροβάλλουν από παντού. Ισχυρές ή ισχνές, με μεγάλη ή μικρή διαφορά, μικρή αξία έχει.
Η πολύχρονη κρίση δημιουργεί ένταση στα συναισθήματα
Ο φόβος, η οργή και η αγανάκτηση, ξεχειλίζουν στις καθημερινές συζητήσεις των πολιτών. Έντονα συναισθήματα που οδηγούν στην αναζήτηση της μοναδικής ελπίδας, στην ανατροπή δηλαδή του πολιτικού σκηνικού. Αυτήν την ελπίδα όλο και περισσότεροι πια, την εναποθέτουν στον ΣΥΡΙΖΑ και στον Αλ. Τσίπρα.
Σκέψεις και κουβέντες που κυριαρχούν :
«Φοβάμαι ότι δεν θα βρω δουλειά, ότι θα με απολύσουν, ότι θα χάσω το σπίτι μου, ότι δεν θα έχει μέλλον το παιδί μου».
«Οργίζομαι για την αδικία που συντελείται, για τα συνεχή αναποτελεσματικά μέτρα που παίρνουν, γιατί δεν μπορώ να ανταπεξέλθω στις υποχρεώσεις μου, γιατί οι πολιτικοί που μας οδήγησαν εδώ μου αποδίδουν ευθύνες».
«Αγανακτώ με τους πολιτικούς που ψήφιζα τόσα χρόνια, γιατί δεν υπάρχει δικαιοσύνη, γιατί δεν μπορώ να δημιουργήσω οικογένεια, γιατί νοιώθω εξαπατημένος».
Αυτές οι καθημερινές σκέψεις και κουβέντες, εκφράστηκαν σε ποιοτική έρευνα και αποτυπώνουν την ένταση των συναισθημάτων μαζί με τα όνειρα που ζητούν δικαίωση. Συναισθήματα που δεν μπορούν να αποτιμηθούν με αριθμούς και στατιστικούς πίνακες στις έρευνες, αλλά σίγουρα ξεπερνούν σε δυναμική τα στοιχεία που έχουμε συνηθίσει να διαβάζουμε όπως ότι :
- Το 82%, δηλώνει την άσχημη οικονομική κατάσταση στην οικογένεια του.
- Το 78% πιστεύει ότι η επόμενη χρονιά θα είναι ακόμα χειρότερη.
- Το 91%, είναι απαισιόδοξο για την πορεία της χώρας.
Οι δημοσκοπήσεις λοιπόν καταγράφουν εν μέρει την εξάντληση της υπομονής και των αντοχών του εκλογικού σώματος, από την ακολουθούμενη πολιτική, αλλά και την αλλαγή των κοινωνικών διαθέσεων. Κυρίως όμως, αν διαβαστούν ορθά, προαναγγέλλουν την λαϊκή διαθεσιμότητα, για τη δημοκρατική αναγέννηση της χώρας.
Συμπεράσματα για το πολιτικό κλίμα και το κομματικό σύστημα
Η χρονιά που μόλις ξεκίνησε θα είναι εκλογική. Είτε το θέλει είτε όχι η δικομματική μνημονιακή κυβέρνηση, το Μάιο είναι υποχρεωμένη να στήσει τις κάλπες για την ευρωβουλή και την αυτοδιοίκηση. Πέντε μήνες λοιπόν πριν την έκφραση της λαϊκής ετυμηγορίας, έχει σημασία να δούμε τα χαρακτηριστικά και τις αλλαγές στο πολιτικό και κομματικό σύστημα.
Πρώτον, έχει αποκτήσει μόνιμα στοιχεία η διαμόρφωση ενός διαφορετικού διπολισμού, από το δικομματισμό που γνωρίσαμε τα τελευταία 35 χρόνια. Διπολισμός που αποτυπώνει δύο διαφορετικές προτάσεις. Από την μια η συνεχής υποταγή και από την άλλη, η ανατροπή με εθνική αξιοπρέπεια. Το σημαντικότερο είναι ότι η ΝΔ έχει χάσει την πρωτοβουλία των κινήσεων, παρόλο που έχει την κύρια ευθύνη της διακυβέρνησης. Ο ΣΥΡΙΖΑ με την πρόταση δυσπιστίας στην κυβέρνηση, με την αναζήτηση των πολιτικών ευθυνών για τα υποβρύχια, με τις προτάσεις του για φτηνό ρεύμα σε ευπαθείς οικογένειες και την προστασία των δανειοληπτών από τους πλειστηριασμούς, δεν άλλαξε μόνο την πολιτική ατζέντα, αλλά πέρασε και το μήνυμα στην ελληνική κοινωνία ότι είναι η επόμενη κυβέρνηση.
Δεύτερον, η αντοχή της Χρυσής Αυγής στην πρόθεση ψήφου, αφού μικρή και ίσως αδιευκρίνιστη είναι η δημοσκοπική της πτώση, την ώρα που ο αρχηγός της και δύο ακόμη βουλευτές είναι στον Κορυδαλλό, περιμένοντας την ώρα της δικαιοσύνης. Το σάπιο πολιτικό σύστημα του παρελθόντος καταρρέει και αφήνει πίσω του, ισχυρά ερείσματα σε αντικοινοβουλευτικές και αντιδημοκρατικές επιλογές, ως αρνητικές παρακαταθήκες στην κοινωνία. Η κυβέρνηση της ριζοσπαστικής αριστεράς, μέσα από την ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών και του κοινωνικού κράτους, με την πάταξη της διαφθοράς, και την αποκατάσταση του κοινωνικού ιστού, θα θέσει τις βάσεις για την πολιτική και ουσιαστική αντιμετώπιση του φαινομένου της Χρυσής Αυγής.
Τρίτον, η προσπάθεια του κατεστημένου να αντιμετωπίσει την καθημερινή ενίσχυση του ΣΥΡΙΖΑ, πέρασε από την ανεπιτυχή μονταζιέρα στη δημιουργία τεχνητού πολιτικού αναχώματος. Οι 58, με την στήριξη του ΠΑΣΟΚ, προσπαθούν να δημιουργήσουν τη λεγόμενη Κεντροαριστερά για να κρυφτούν κυρίως οι απώλειες του ΠΑΣΟΚ. Παλιά και φθαρμένα υλικά, προσπαθούν να επιβιώσουν, πλασάροντας την ίδια πολιτική, με άλλο περιτύλιγμα. Οι διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στο παλιό και στο νέο, ανάμεσα στα καταστροφικά μνημόνια και στην ανατροπή, είναι έντονες στην ελληνική κοινωνία. Η κίνηση των 58 δεν μπορεί να έχει μέλλον.
Οι δείκτες της ανατροπής.
Πριν παρακολουθήσουμε την εξέλιξη της πρόθεσης ψήφου των κομμάτων, από τον Ιούλιο μέχρι το τέλος του Δεκεμβρίου, ας δούμε τις διαφοροποιήσεις σε τρείς σημαντικούς δείκτες.
Παράσταση Νίκης. Δείκτης που αφουγκράζεται την περιρρέουσα ατμόσφαιρα στην κοινωνία. Τα πολιτικά καφενεία στις γειτονιές της Ελλάδας και στους εργασιακούς χώρους, θεωρούν ότι ο ΣΥΡΙΖΑ αυτοδύναμος ή όχι, θα είναι η επόμενη κυβέρνηση. Ρεύμα νίκης δημιουργείται που δεν μπορεί εύκολα να αντιστραφεί. Να θυμηθούμε ότι αντίστροφα ήταν τα στοιχεία τον Ιούλιο. Η ΝΔ είχε ένα προβάδισμα 7% και η χρονιά έκλεισε με 15% προβάδισμα του ΣΥΡΙΖΑ.
Η επιθυμία των πολιτών για πρόωρες εκλογές. Πριν από έξι μήνες, οι δύο στους τρείς πολίτες, δεν επιθυμούσαν την πρόωρη προσφυγή στις κάλπες. Τώρα καταγράφεται μια σημαντική μετακίνηση πολιτών. Το εκλογικό σώμα είναι σχεδόν διχασμένο. Η ελπίδα για ανατροπή αυξάνεται και συγκεκριμενοποιείται στην ενίσχυση του ΣΥΡΙΖΑ είτε ως πρόθεση ψήφου, είτε ως ουδέτερη αποδοχή. Με το δείκτη αυτό, δηλώνεται η επιθυμία των πολιτών να συμμετέχουν στις δημοκρατικές διαδικασίες των πρόωρων εκλογών για την ανατροπή της κυβερνητικής πολιτικής και όχι για την επιβράβευσή της.
Ο καταλληλότερος πρωθυπουργός. Αυτός ο δείκτης έχει εισέλθει στο επιστημονικό στόχαστρο των ερευνών εδώ και 20 χρόνια και είναι γνωστό ότι είναι ο τελευταίος δείκτης που ανατρέπεται, ακόμη και σε κατάσταση δημοσκοπικής καθίζησης του κυβερνώντος κόμματος. Παρατηρούμε λοιπόν ότι και σε αυτόν το δείκτη, η φθορά του πρωθυπουργού είναι σημαντική και η άνοδος του Αλ. Τσίπρα σταθερή. Οι έρευνες που θα πραγματοποιηθούν τους επόμενους μήνες, στην πορεία προς τις ευρωεκλογές, θα ανατρέψουν και αυτόν το δείκτη. Ο πανευρωπαϊκός ρόλος του Αλ. Τσίπρα ως επικεφαλής του κόμματος της ευρωπαϊκής αριστεράς, θα του προσδώσει αυξημένο κύρος. Να σημειώσουμε ότι σε δύο τελευταίες μετρήσεις, καταγράφηκε ότι το 60% των πολιτών, θεωρεί ότι η υποψηφιότητα του Αλ. Τσίπρα για την προεδρία της ΕΕ, θα ενισχύσει όχι μόνο τον ίδιο αλλά και την Ελλάδα.
Όλα έχουν κριθεί. Πρόθεση ψήφου και εκλογική εκτίμηση
Οι μεταβολές στην πρόθεση ψήφου και στην εκλογική εκτίμηση, είναι αποτέλεσμα των προηγούμενων παρατηρήσεων. Η περίεργη ισοπαλία που εμφανιζόταν μέχρι πριν λίγους μήνες δεν ισχύει. Ο ΣΥΡΙΖΑ προηγείται της ΝΔ περίπου 4 ποσοστιαίες μονάδες, με ταυτόχρονη μείωση της ΝΔ και άνοδο του ΣΥΡΙΖΑ. Σημαντικό στοιχείο σε αυτή την ανατροπή είναι η απευθείας μετακίνηση ψηφοφόρων της ΝΔ στον ΣΥΡΙΖΑ, χωρίς την ενδιάμεση στάση στους αναποφάσιστους.
Από τις γραφικές παραστάσεις της πρόθεσης ψήφου ανά ηλικιακή ομάδα, παρατηρούμε τον ηλικιακό διχασμό του εκλογικού σώματος και την αυξημένη υπεροχή του ΣΥΡΙΖΑ σε όλες τις ηλικίες μέχρι 64 ετών. Αλλά και στις ηλικίες, τις μεγαλύτερες από τα 64, ο ΣΥΡΙΖΑ μειώνει την κυριαρχία της ΝΔ.
Η Χρυσή Αυγή παρουσιάζει εμφανή μείωση των δημοσκοπικών της ποσοστών. Ωστόσο θα πρέπει να κρατήσουμε περισσότερες επιφυλάξεις από όσες δικαιούμαστε, συγκριτικά με τα άλλα κόμματα. Η μεροληψία στο στατιστικό δείγμα, από πιθανή απόκρυψη των ψηφοφόρων της, εξαιτίας των τελευταίων γεγονότων, αποτελεί αστάθμητο παράγοντα.
Η πτώση του ΠΑΣΟΚ συνεχίζεται και θα συνεχιστεί. Κόμμα απαξιωμένο, με ευάλωτο πολιτικό αρχηγό, ταυτισμένο πλήρως με την μνημονιακή πολιτική και το διεφθαρμένο πολιτικό σύστημα, δύσκολα θα βρει θέση στο νέο πολιτικό σκηνικό.
Αντίθετα η ΔΗΜ.ΑΡ., μετά την αποχώρηση της από την τρικομματική κυβέρνηση και παρά τις εσωτερικές αντιθέσεις στην στρατηγική και στην πολιτική συμμαχιών, διατηρείται πάνω από το όριο του 3%. Η προεκλογική της ταυτότητα, θα παίξει ουσιαστικό ρόλο στην τελική της καταγραφή.
Τα υπόλοιπα κόμματα, ΚΚΕ, ΑΝ.ΕΛΛ. και τα μικρότερα εκτός βουλής, διατηρούν μια σταθερή καταγραφή, με 6%, 5% και 6,5% αντίστοιχα.
Με την βοήθεια της μελέτης των χρονοσειρών και της εναλλακτικής τοποθέτησης των αναποφάσιστων, παρατηρούμε την εκλογική επιρροή των κομμάτων στο τέλος της χρονιάς. Μετά τις εκλογές του Ιουνίου του 2012, ο ΣΥΡΙΖΑ, το ΚΚΕ, η Χρυσή Αυγή και τα Λοιπά Κόμματα, παρουσιάζουν σταθερή αύξηση, σε σχέση με τα εκλογικά αποτελέσματα. Αντίθετα η Ν.Δ., το ΠΑΣΟΚ, η ΔΗΜ.ΑΡ. και οι ΑΝ.ΕΛΛ., παρουσιάζουν μείωση των ποσοστών τους. Αυτή η γενική εικόνα διατηρείται επί 1,5 χρόνο και δύσκολα ανατρέπεται.
Η πορεία προς τις εκλογές
Είναι φανερό ότι κάθε μέρα που περνάει, οι μνημονιακές απόψεις και τα κόμματα που τις επιβάλλουν, χάνουν και τα τελευταία ερείσματα στην κοινωνία. Η Ν.Δ. και το ΠΑΣΟΚ βρίσκονται σε αδιέξοδο. Η στρατηγική τους να μείνουν όσο περισσότερο μπορούν στην εξουσία, τροφοδοτείται από την τελευταία τους ελπίδα, την επικοινωνιακή διαχείριση της προεδρίας της Ε.Ε.
Ο Σαμαράς δηλώνει ότι οι εκλογές θα γίνουν το 2016. Είναι εκτός πραγματικότητας. Το λαϊκό μήνυμα από τις κάλπες των ευρωεκλογών και των αυτοδιοικητικών εκλογών, θα το παραλάβουν θέλουν δε θέλουν. Θα είναι τόσο ηχηρό που δεν θα μπορέσουν να το διαχειριστούν. Άλλωστε είναι αρκετοί στο Μαξίμου που μελετώντας καλά τα ευρήματα των δημοσκοπήσεων, προτείνουν προσφυγή στις κάλπες. Από μια συντριβή είναι καλύτερη μια αξιοπρεπής ήττα. «Μπρός γκρεμός και πίσω ρέμα». Ο πρωθυπουργός είναι αναγκασμένος να επιλέξει.
Οι στιγμές που ζούμε είναι κρίσιμες, αλλά και ιστορικές. Μπροστά μας ανοίγονται σημαντικές προκλήσεις. Έχουμε την ευκαιρία μέσα από την οργάνωση των συλλογικών αντιστάσεων, μέσα από την αλληλεγγύη, μέσα από την μάχη κατά του αυταρχισμού και του καθεστώτος έκτακτης ανάγκης που αντιμετωπίζουμε, να φέρουμε μια πραγματική ανατροπή. Σε αυτή λοιπόν την περίοδο, η πολιτική επάρκεια του ΣΥΡΙΖΑ, η οργανωτική ικανότητα, μαζί με την κοινωνική αντιστοίχιση, αποτελούν βασικές προϋποθέσεις για την ανατροπή.
Κώστας Πουλάκης 